HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ

Arif DELİKAN; Tülin HATİPOĞLU

HASANOĞLAN (KD ANKARA-TÜRKİYE) BÖLGESİNİN JURA-ERKEN KRETASE YAŞLI ÇÖKELLERİNİN SEDİMANTOLJİK VE LİTOFASİYES ÖZELLİKLERİ

Arif DELİKAN, Tülin HATİPOĞLU

Öz

Ankara’nın kuzeyinde Erken Jura-Erken Kretase yaşlı kayaçlar yaklaşık olarak GB-KD yönde uzanan tektonik kontrollü bir havzada çökelmiştir. İstif içerisindeki yanal ve düşey yönde değişimler sinsedimanter tektonizmadan kaynaklanmaktadır. Çalışma alanında Jura-Alt Kretase istifi, hafif metamorfik (Karakaya Kompleksi) kayaçlar üzerine açılı uyumsuzlukla yer almaktadır. Sedimanter istif içerisinde 8 litofasiyes ve bu litofasiyeslerin çökeldiği 3 farklı çökelme ortamı tanımlanmıştır. İstif deltaik konglomera ve kumtaşı ardalanması ile başlamaktadır (Bayırköy Formasyonu-Çoraklıktepe Üyesi; Tane destekli kalın tabakalı çakıltaşları, İnce-kaba taneli çakıllı kumtaşları ve İnce-kaba taneli bol fosilli kumtaşları litofasiyesleri). Ortamın derinleşmesi ile bol fosilli kızıl renkli krinoidal kireçtaşları ve ammonitli marnlar, kumlu kireçtaşlarını uyumlu olarak örtmektedir. Geç Pliyensbahiyen-Erken Toarsiyen döneminde kırıntılı kayaçlar tedrici olarak alacalı renkli kırmızı kireçtaşlarına geçiş gösterirler. Bu tipik Ammonitico Rosso fasiyesi (Kırmızı renkli yumrulu kireçtaşı litofasiyesi) kırmızı-bordo renkli çamurtaşları (Kırmızı renkli karbonatlı çamurtaşı litofasiyesi) içerisinde mercek geometrisi sunmaktadır (Beytepe Üyesi). Çalışma alanında Kalloviyen sonrasında gelişen blok faylanmanın bir sonucu olarak taban topoğrafyası değişmiştir. Bunun sonucunda Pelajik Karbonat Platform sedimentleri (Çakırlardere Formasyonu; Pelajik oolitli kireçtaşları ve Mikritik kireçtaşı litofasiyesi) direkt olarak temelin üzerine depolanmıştır. Bu durum sinsedimanter faylanmanın bir sonucu olarak açık denizdeki sığlıkları işaret etmektedir. Pelajik oolitli karbonatlar yanal ve düşey olarak çörtlü kireçtaşlarına geçiş göstermektedir (Soğukçam Formasyonu; Çörtlü kireçtaşı litofasiyesi). Geç Jura- Erken Kretase döneminde ortamın hızla derinleşmesi ile tüm istifin üzerine pelajik biyomikritler çökelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Ammonitico Rosso, Jura, Pelajik oolit, PCP

Tam Metin:

PDF

Referanslar

Alkaya, F, 1991. Hasanoğlan (Ankara) Yöresi Sinemuriyen-Alt Pliyensbahiyen Ammonit Zonları ve Taphonomisi. Ahmet Acar Jeoloji Sempozyumu, 11- 21.

Alkaya, F, 1998. Kösrelik-Kızık (Ankara) Alanı Sinemuriyen-Bajosiyen (Alt-Orta Jura) Istifinin Ammonit Faunası ve Stratigrafisi. Cumhuriyetin 75. yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi Bildiri özetleri, 137- 138.

Alkaya, F., Deli, A., 1998. Acaatlı Beytepe (Ankara) alanının Sinemuriyen-Toarsiyen (Alt Jura) istifi. Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. yılında Fırat Üniversitesinde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yıl Sempozyumu Bildiri Özleri s:156.

Altıner, D., 1991. Microfossils Biostratigraphy (Mainly Foraminifers) of the Jurassic-Lower Cretaceous Carbonate Successions in Nort-Western Anatolia. Turkey: Geologica Romana, v.27, p. 167-213.

Altıner, D. ve Koçyiğit, A., 1993. Kuzeybatı Anadolu güneyinin Jura-Erken Kretase’deki Paleocoğrafik evrimi. Turkish Journal of Earth Sciences 1, 1-9.

Altınlı, I.E. ve Saner, S., 1971. Bilecik yakın dolayının jeoloji incelemesi. İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, B, 36: 1-2, 9-21.

Altınlı, I.E., 1965. İnegöl havzasının jeolojisi ve hidrojeolojik incelemesi. İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, B, 28: 3-4, 173-199.

Altınlı, I.E., 1973. Bilecik Jurasiği. Cumhuriyet’in 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler, 103-111.

Batman, B., 1978. Haymana kuzeyinin jeolojik evrimi ve yöredeki melanjın incelenmesi I: stratigrafi birimleri. H.Ü Yerbilimleri Derg. C.4, No.1,2 95-124.

Batman, B., Kulaksız, S., ve Görmüş, S., 1978, Alacaatlı Yöresinde (SW ANKARA) Jura-Kretase Yaşlı İstifin Deformasyon Özelliklerine İlişkin Bir İnceleme. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi. C.4, No. 1,2 135-153.

Bingöl, E., Akyürek, B. ve Korkmazer, B., 1973. Biga yarımadasının jeolojisi vce Karakaya formasyonunun bazı özellikleri. Cumhurşyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, MTA Ens. 70-77.

Bragin, N.Yu., ve Tekin U.K. 1999. Stratigraphy and the Upper Jurassic-Lower Cretaceous radiolarians from the carbonate-siliceous deposits, Ankara Region, Turkey. Stratigraphy and Geological Corelation (English version), 7 (2), 130¬140.

Deli, A., 2005. Beytepe Köyü- Alacaatlı-Etimesgut (GB Ankara) Yöresinde Jura- Kretase Çökellerin Sedimantolojik Özellikleri. Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst. Doktora Tezi, Konya, 226 sayfa.

Deli, A. ve Orhan, H., 2007. Beytepe Köyü- Ümitköy-Alacaatlı (GB Ankara) Yöresinde Jura-Kretase Çökellerin Paleocoğrafik Evrimi. 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, 391-393, Ankara.

Delikan, A., Hatipoğlu, T., 2014. Hasanoğlan (kd Ankara) Bölgesinin Jura-kretase Yaşlı Çökellerin Sedimantolojisi. Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek lisans tezi, Konya, 80 sayfa.

Delikan, A., ve Atasagün, 2018. Facies characteristics of Jurassic–Lower Cretaceous successionscat Kosrelik–Kosrelikızıgı (North of Ankara, Turkey). Carbonates Evaporites, 33:375-402.

Dunham, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional, in Ham, W.E. (ed), Classification of carbonate rocks. Am. Assoc. Petroleum Geolologist Mem. 1, p. 108-121.

Elmi, S., 1981. Classification typologique et genetique des ammonitico- rosso et des facies noduleux ou grumeleux: essai de synthese. In: Farrinacci A, Elmi S (eds) Rosso Ammonitico Symposium Proceedings. Tecnoscienza, pp 233-249.

Eroskay, S.O., 1965. Paşalarboğazı-Gölpazarı sahasının jeolojisi. İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, B, 30: 135-159.

Eyuboglu, Y., 2015. Petrogenesis and U-Pb zircon chronology of felsic tuffs interbedded with turbidites (Eastern Pontides Orogenic Belt, NE Turkey): implications for Mesozoic geodynamic evolution of the eastern Mediterranean region and accumulation rates of turbidite sequences. Lithos 212–215:74–92.

Eyuboglu, Y., Bektas¸ O., Seren, A., Maden, N., Jacoby, WR. ve Özer, R., 2006, Three axial extensional deformation and formation of the Liassic rift basins in the Eastern Pontides (NE Turkey). GeolCarpath 57(5):337–346.

Eyuboglu, Y., Dudas, FO., Santosh, M., Xiao, Y., Yi, K., Chatterjee, N., Wu, FY. ve Bektas¸ O., 2016. Where are the remnants of a Jurassic ocean in the eastern Mediterranean region. Gondwana Res 33:63–91.

Farinacci, A., Malantrucco, G., Mariotti, N. ve Nicosia, U., 1981. Ammonitico- Rosso Facies in the framework of the Martani Mountains: Paleoenvironmental evolution during Jurassic. (Ed. By A. Farinacci and S. Elmi), In. Proc. Rosso Ammonitico Symposium 311-334

Farinacci, A. ve Elmi, S., 1981, Preface. In: Farinacci A, Elmi S (eds) Rosso Ammonitico Symposium Proceedings, Tecnoscienza, pp 1-8.

Folk, R.L., 1962. Spectral subdivision of limestone types in Ham, W.E. (ed), Classification of carbonate rocks: Am. Assoc. Petroleum Geolologist Mem. 1, p. 62-84.

Granit, Y. ve Tintant, H., 1960. Observation preliminaires sur le Jurassique de la region de Bilecik (Turquie). C.R. Acad. Sc. Paris, 251: 1801-1803.

Gürpınar, O., 1976. Geological investigation of the Bilecik-İnegöl-Yenişehir Territories together with a study of engeenering properties of the Bilecik Limestone. İ.Ü. Fen Fak. Mecmuası, B, 40: 83-113.

Jenkyns, HC., 1974. Origin of red nodular limestone (Ammonitico Rosso, Knollenkalke) in the Mediterranean Jurassic: a diagenetic model. In: Special Publication of International Association ofSedimentologists, vol 1, pp 249–271.

Kandemir, R.ve Yılmaz, C., 2009. Lithostratigraphy, facies, and deposition environment of the lower Jurassic Ammonitico Rosso type sediments (ARTS) in the Gumushane area, NE Turkey: implications for the opening of the northern branch of the Neo-Tethys Ocean. J Asian Earth Sci 34:586–598.

Koçyiğit, A., 1987. Hasanoglan (Ankara) Yöresinin Tektono. Stratigrafisi: Karakaya Orojenik Kuşagının Evrimi. Yerbilimleri, 14, 269-293 (1987).

Koçyiğit, A., 1991. First Remarks On The Geology of The Karakaya Basin: Karakaya Orogen and Pre-Jurassic Nappes in Eastern Pontids, Turkey. Geologica Romana, v.27, p. 3-11.

Koçyiğit, A., ve Altıner, D., 2002. Tektonostratigraphic Evolution of the North Anatolian Paleorift (NAPR): Hettangian-Aptian Passive Continental Magrin of the Northern Neo-Tethys. Turkey Turkish Journal of Earth Sciences (Turkish J. Earth Sci.) Vol. 11. Pp.169-191.

Mekik, F.A. ve Ling, H.Y., Özkan Altıner, S. ve Altıner, D., 1999, Preliminary radiolarian biostratigraphy across the Jurassic-Cretaceous boundary from Northwestern Turkey. Geodiversitas 21 (4): 715-738.

Miall, A.D.,1978. Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits: a summary. In: A.D. Miall (Ed), Fluvial Sedimentology Can. Soc. Pet. Geol., Mem., 5,597-604.

Nicosia, U., Conti M.A., Farinacci, A., Altıner, D. ve Koçyiğit, A., 1991, Western Anatolıan Ammonitico Rosso Type sediments. Depositional History and Geodynamic Meaning. Geologica Romana, v.27, p. 101-110.

Okay, AU. ve Tüysüz, O., 1999. Tethyan sutures of northern Turkey. In: Durand B, Jolivet L, Horvc¸th F, Ranne M (eds) The Mediterranean Basins: Tertiary Extension within the Alpine Orogen. Geological Society London Special Publications, 156, pp 475–515.

Okay, A., 1984. Disstribution and characteristics of the Northwest Turkish blueschists. Geol. Soc. London Spec. Publ., 17: 455-466.

Santantonio, M., 1993. Facies associations and evolution of pelagic carbonate platform/basin systems: examples from the Italian Jurassic. Sedimentology 40, 1039-1067

Santantonio, M., 1994. Pelagic Carbonate Platforms in the Geologic Record: Their classification, and sedimantary and paleotectonic evolution. AAPG Bulletin, V.78, No. 1, P. 122-141.

Şengör, A.M.C ve Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75: 181-241.

Şengör, A.M.C., 1984. The Cimmeride orogenic System and the tectonics of Eurasia Geological Society of America, Special Paper 195, 82pp.

Tucker, M.E., 1990. Carbonate Sedimentology. Blacwell Science Publications, 482p.

Varol, B. ve Gökten, E., 1994. The facies properties and depositional environments of nodular limestones and red marly limestones (Ammonitico Rosso) in the Ankara Jurassic sequence, central Turkey. Terra Nova 6(1):64–67.

Vörös, A., 2012. Episodic sedimentation on a peri-Tethyan ridge through the Middle–Late Jurassic transition (Villany Mountains, southern Hungary). Facies 58:415–443.

Wilson, J.L., 1975. Carbonate Facies in Geologic History. Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York, p.471.