ROTARİ SONDAJ YÖNTEMİ İLE KARBONDİOKSİT (CO2) GAZININ ÇIKARILMA İŞLEMLERİ VE KARŞILAŞILAN PROBLEMLER

Öz

Sondajlar yapılış amacına, derinliğe, yapıldığı yere ve aranan maddenin türüne göre çeşitli
sınıflara ayrılır. Çeşitli yöntemlerle yapılır. Bu yöntemlerden biri de Rotari (dönerli) sondaj işlemidir.
Çalışmanın amacı karbondioksit gazının çıkarılmasında kullanılan Rotari sondaj yönteminde yapılan
işlemlerin belirlenmesidir. Bu kapsamda sondajcılık işlemleri sırasında ve sonrasında çıkabilecek kuyu
problemleri ortaya konmuş ve çözüm önerileri sunulmuştur. Çalışmaya örnek olması bakımından
Kemerhisar (Niğde) bölgesine ait sondajcılık işlemleri açıklanmıştır. Kemerhisar (Niğde) bölgesi,
karbondioksit (CO2) yataklarında bir kuyuda yapılan sondaj çalışmaları başından sonuna kadar (0-220
m) takip edilmiş ve her bir metreye ait kırıntı numune alımı yapılmıştır. Delme işlemi sırasında kelly, tij,
matkap, ağırlık borusu, ilerleme hızı, çamur özellikleri, gaz çıkışı, su girişi gibi alet ve özellikler takip
edilmiş kayıtları yapılmıştır. Bu verilerle teçhizleme ve kuyu başı düzeneği kurulması sağlanmıştır.
Uygun sondaj düzeneği kurulmuş, rotari sondaj yöntemi ile emniyetli bir şekilde karbondioksit gazı
çıkarılmıştır. Kuyu verimliliği %15 su ve %85 CO2 şeklinde belirlenmiştir. 100 m’den sonra CO2+su
içeriğinde artış gözlenmiştir. 165m-205m arası iri taneli kireçtaşı-çamur taşı ardalanmasına ait
seviyelerde CO2 maksimum seviyeye ulaşmıştır. Kısaca, yüksek basınçlı seviyelerde emniyet vanaları ile
sondaj çamurunda baritin kullanılmasının önemli olduğu söylenebilir. Yüksek gaz çıkışları olduğu
zaman yoğunluğu yüksek barit içerikli çamurla gaz basıncı kontrol altına alınmalıdır. Bu sayede çalışma
sırasında pompanın durması, ani gaz fışkırmaları, kuyu cidarlarının yıkılması engellenmiş olur. Ayrıca
çalışan işçiler için emniyetli çalışma ortamı da sağlanmış olur.