METİLEN MAVİSİ VE ALİZARİN’İN LÜMİNESANS SPEKTROMETRESİ İLE ASİTLİK SABİTLERİNİN TAYİNİ VE BAZI METAL DUYARLILIKLARININ İNCELENMESİ

Fadim YEMİŞ; Nilgün YENİL

METİLEN MAVİSİ VE ALİZARİN’İN LÜMİNESANS SPEKTROMETRESİ İLE ASİTLİK SABİTLERİNİN TAYİNİ VE BAZI METAL DUYARLILIKLARININ İNCELENMESİ

Fadim YEMİŞ, Nilgün YENİL

Öz

Organik boyar maddeler endüstride renklendirme amaçlı kullanılmalarının yanı sıra indikatör ve/veya sensör olarak da kullanılabilen önemli hammaddelerdir. Birçoğu metal ve proton iyonlarına duyarlı olduğunda indikatör özelliği kazanır. Ayrıca metal iyonlarına karşı aktif olan birçok boya da sensör kabiliyeti sergilemektedir. Bu araştırmada, Metilen mavisi ve Alizarin boyar maddelerinin sulu çözeltilerinin çalışma pH aralıkları ile asitlik sabitlerinin (pKa) hesaplanması ve metal duyarlılıklarının incelenmesi üzerinde çalışılmıştır. Bu amaçla, Luminesans Spektrometre cihazıyla her iki boyar maddenin de taze hazırlanmış 10^-3M’ lık sulu çözeltilerinde uyarma ve emisyon spektrumları ayrı ayrı alınmıştır. Emisyon spektrumlarından faydalanılarak Metilen mavisi ve Alizarin’ in çalışma pH aralıklarının sırasıyla 2-6 ve 2-9 olduğu tespit edilmiştir. Yapılan hesaplamalardan Metilen mavisi için pKa değeri 4,97 olarak bulunurken Alizarin için bu değer 3,70 olarak hesaplanmıştır. İlaveten Metilen mavisi’ nin IB ve IIB grubu-d blok geçiş elementlerinin iyonları olan Cu²⁺ve Zn²⁺iyonları ile kompleks yapabildikleri gözlenmiştir. Benzer biçimde, Alizarin’ in 3A grubu ve IB ile VIIIB grubu-d blok geçiş elementlerinin iyonları olan Al³⁺, Cu²⁺, Co²⁺, Ni²⁺ iyonları ile kompleksleşebildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Metilen mavisi, Alizarin, Lüminesans Spektrometresi, emisyon şiddeti, pH aralığı, pKa, metal iyonları, tampon çözelti.

Tam Metin:

PDF

Referanslar

Ankara Üniversitesi, Açık Ders,

https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/7905/mod_resource/content/0/7.%20hafta.pdf [03.08.2017].

Bozok, N., 2005, Vinilsülfon ve Flor Grubu İçeren Reaktif Boyarmadde Sentezi ve Metal Kompleksleri” Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Adana.

Gürses, A., Açıkyıldız, M., Güneş, K., Gürses, M.S., 2016, “Dyes and Pigments”, SpringerBriefs in Green Chemistry for Sustainability, Switzerland, ISBN 978-3-319-33892-7.

İkizler, A., Anıl, H., İkizler, A., Toprak, M., 1981, “Organik Kimya Uygulama Ders Notu”, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir.

İlter, M., 2015, “Tekstil Üretimi ve Yardımcı Kimyasallar”, TMMOB Kimya Mühendisleri Odası, İzmir.

Kapdan, İK., Kargı, F, 2000, “Atıksulardan Tekstil Boyar Maddelerinin Adsorpsiyonlu Biyolojik Arıtım ile Giderimi” Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 24: 161-169.

Karadağ, R., 2007, “Doğal Boyamacılık”, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü Geleneksel El Sanatları ve Mağazalar İşletme Müdürlüğü, Ankara.

Karadeniz, B., 2010, “Sülfonilik Asit Grubu İçeren Primer Amin ve Antrakinon Bileşiklerinin Kondensasyonu, Fe(III), Co(II), Cr(III) Komplekslerinin Sentezi ve Fotokromik Özelliklerinin İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.

Kaya, N., Yücel, AT., Konkan, A., Mocur, D., Gültekin, M., 2011, “Ceviz Kabuğu ve Fındık Kabuğu Kullanılarak Sulu Çözeltilerden Dispers Azo Boyaların Giderimi”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 26(3): 509-514.

Kimyasal Gelişmeler, 2016,

http://www.kimyasalgelismeler.com/hayatin-icinden/unlu-kimyagerler/sentetik-boyanin-baslangici-william-henry-perkin.html [03.08.2017].

MEGEP, 2008, Meslekî eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi projesi, Kimya teknolojisi, Organik maddeler-3, Ankara.

Oehme, I., Wolfbeis, OS., 1997, “Optical Sensors for Determination of Heavy Metal Ions” Microchimica Acta, 126: 177-192.

Pazarbaşı, MB, Karaboz, İ., Koçyiğit, A., Özdemir, G., Yaşa, İ., 2011, “Deri Endüstrisinde Kullanılan Çeşitli Boyaların Renk Gideriminde Pleurotus ostreatus MCC07 Suşunun Kullanımı”, C.B.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 7.2: 21-30.

Steinberg, IM., Lobnik, A., Wolfbeis, OS., 2003, “Characterisation of an optical sensor membrane based on the metal ion indicator Pyrocatechol Violet”, Sensors and Actuators B, 90: 230-235.

Tekstil Dershanesi, http://www.tekstildershanesi.com.tr/bilgi-deposu/tekstilde-boya-ve-boyarmaddeler-1.html [03.08.2017].

Tutak, M., “TEKP 302, Boyar Madde Ders Notları”, Erciyes Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği,Kayseri,file:///C:/Users/User/Downloads/BOYARMADDE+K%C4%B0MYASI+DERS+NOTLARI%20(1).pdf [03.08.2017].

Zollinger, H., 2003, “Color Chemistry: Syntheses, Properties, and Applications of Organic Dyes and Pigments”, Verlag Helvetica Chimica Acta - Wiley-VCH, ISBN 3-906390-23-3, Germany.