YATAĞAN ESKİHİSAR LİNYİT AÇIK OCAĞI BATI ŞEVLERİNDE OLUŞAN DEFORMASYONLARIN JEODEZİK YÖNTEMLE İZLENMESİ VE MATEMATİKSEL  MODELLENMESİ

Hakan ÖZŞEN

YATAĞAN ESKİHİSAR LİNYİT AÇIK OCAĞI BATI ŞEVLERİNDE OLUŞAN DEFORMASYONLARIN JEODEZİK YÖNTEMLE İZLENMESİ VE MATEMATİKSEL MODELLENMESİ

Hakan ÖZŞEN

Öz

Açık ocak basamaklarında şev duraysızlığı oluşması sonucu meydana gelen kaymalar yaşam kaybı yanında ekonomik kayıplara ve ocak geometrisinin bozulması gibi sonuçlara neden olabilmektedir. Bu tür olayların önüne geçilmesi için alınması gereken tedbirlerin başında emniyetli jeoteknik tasarımlar, desteklemeler, kaya düşme önleme sistemleri ve şevlerde oluşan deformasyonların değişiminin izlenmesi gelmektedir. Bu çalışma, günümüzde halen Yatağan Termik AŞ bünyesine olan ancak ölçümlerin yapıldığı yıl olan 2011’de Türkiye Kömür İşletmeleri Güney Ege Linyitleri İşletmesi’ne (TKİ-GELİ) bağlı olan Yatağan–Eskihisar linyit açık ocağında gerçekleştirilmiştir. Ocakta yapılan incelemeler ve ön değerlendirmeler neticesinde ocağın batı tarafındaki şevlerde şev duraysızlığı olasılığı bulunan alanlar tespit edilmiştir. Bu alanlarda karşılaşılan ve tehlike yaratacağından kuşkulanılan şevdeki hareketi izlemek amacıyla tespit edilen çekme çatlağındaki deformasyon değişimlerinin izlenmesine karar verilmiştir. Bu kapsamda sahada belirlenen bu sorunlu bölgelerde izleme çalışmaları yapılmasına karar verilmiştir. Ocakta dekapaj ve kömür üretimi sonrası batı şevlerinde oluşan gerilim çatlakları ve buna bağlı gelişen şev duraysızlığı olasılığı nedeniyle ölçüm istasyonları kurularak, jeodezik ölçüm yöntemleriyle 216 günlük bir süreçte belirli aralıklarla şev hareketliliği izlenmiştir. Elde edilen veriler sonucunda şevdeki deformasyon hareketliliği değerlendirilmiş ve hareketin orta hızlı bir eğilimde devam ettiği belirlenmiştir. Bu hareketliliğe bağlı bir matematiksel eşitlik geliştirilmiştir. Geliştirilen model sonuçları ile gerçek veriler arasında yüksek korelasyon mevcuttur. Bu model ile şevde gelecekte oluşabilecek deformasyon miktarları ve hızlarını tahmin etme ihtimali oluşabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Açık işletme, Şev, Duraylılık analizleri, Deformasyon

Tam Metin:

PDF

Referanslar

Altan O., Ayan O.T., Deniz R., Özüer B., Tekin E., “Heyelan Bölgelerinde Zemin Hareketlerinin Jeodezik Yöntemlerle Saptanması ve Bir Uygulama”, Türkiye 1. Ulusal Heyelan Sempozyumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, pp.139-154, 27-29 Kasım 1991.

Cruden DM., Varnes DJ., 1996, “Landslide Types and Processes”, Landslides: Investigation and Mitigation Special Report, Transportation Research Board, National Academy of Sciences, pp.36-75, Washington.

Dongming G., Da H., 2016, “A Complex Rock Topple-rock Slide Failure of an Anaclinal Rock Slope in The Wu Gorge, Yangtze River, China”, Engineering Geology, Vol. 208, pp.165-180.

Fraštia M., Marčiš M., Kopecký M., Lišč{k P., Žilka A., 2014, “Complex Geodetic and Photogrammetric Monitoring of the Kraľovany Rock Slide”, Journal of Sustainable Mining, Vol.13, no.4, pp.12–16.

Kaizong X., Congxin C., Hua F., Yucong P., Yangyang D., 2016, “Mining-induced Ground Deformation in Tectonic Stress Metal Mines: A Case Study”, Engineering Geology, Vol. 210, pp.212-230.

Kennedy BA., Niermeyer KE., Fahm BA., “Slope Monitoring Systems Used in The Prediction of a Major Slope Failure at The Chuquicamata Mine, Chile”, Planning Open Pit Mines Symposium, Johannesburg, pp.215-225, 1970.

Kulaksız S., 2012, “Şevlerde Hareket İzleme Teknikleri”, Madencilikte Çevre Yönetimi, Afyon, ss. 47-48.

Osasan K.S., Stacey TR., 2014, “Automatic Prediction of Time to Failure of Open Pit Mine Slopes Based on Radar Monitoring and Inverse Velocity Method”, International Journal of Mining Science and Technology, Vol. 24, pp. 275-280.

Özgenoğlu A., 2005, “Açık İşletmelerde Şev Stabilitesi Analizi”, Maden Mühendisliği Açık Ocak İşletmeciliği El Kitabı, Ankara, ss.337-387.

Özşen H., Özkan İ., 2013, “TKİ-GLİ Ilgın Linyit Açık Ocağı Batı Şevlerinde Oluşan Gerilim Çatlaklarında Oluşan Deformasyonların İzlenmesi ve Zamana Bağlı Matematiksel Modellenmesi”, S.Ü. Müh. Bilim ve Tekn. Derg., c.1, s.3, ss. 37-44.

Shengwen Q., Fuzhang Y., Sijing W., Ruichun X., 2006, “Characteristics, Mechanism and Development Tendency of Deformation of Maoping Landslide after Commission of Geheyan Reservoir on The Qingjiang River, Hubei Province, China”, Engineering Geology, Vol. 86, pp.37-51.

Ulusay R., Yoleri M., 1990, “TKİ GELİ Yatağan (Muğla) Eskihisar Açık işletmesi Şev Stabilitesi Etüd raporu”, MTA Derleme No.8932, 79s., Ankara.

Zhao L., Jin'an W., Lin L., Lixiang W., Robert YL., 2015, “A Case Study Integrating Numerical Simulation and GB-InSAR Monitoring to Analyze Flexural Toppling of an Anti-Dip Slope in Fushun Open Pit, Engineering Geology, Vol. 197, pp. 20-32.

Zvelebil J., Moser M., 2001, “Monitoring Based Time-Prediction of Rock Falls: Three Case-Histories”, Physics and Chemistry of the Earth (B), Vol. 26, No. 2, pp. 159-167.